به گزارش پایگاه خبری تحلیلی گلوگاه مابه نقل از بلاغ؛ محمد فاطمی/ زباله و مدیریت پسماند یکی از معضلات جدی در استان مازندران و دیگر مناطق شمالی ایران است. این مشکل به دلیل تراکم جمعیت، گردشگرپذیری بالا، نبود زیرساخت‌های کافی و فرهنگ نادرست دفع زباله تشدید شده است.
زباله‌های رها شده در طبیعت، جنگل‌ها و سواحل، نه تنها زیبایی این مناطق را از بین می‌برند، بلکه تأثیرات منفی جدی بر محیط زیست، سلامت انسان‌ها و حیوانات دارند.
دفع علمی و بدون آسیب به محیط زیست زباله دراستان مازندران یا هر استان دیگری، نیازمند استفاده از روش‌های نوین و پایدار برای مدیریت پسماندها است.
مشکل زباله مازندران از ابتدای انقلاب تاکنون موجبات نگرانی مردم و مسئولان را بوجود آورده بود و مشخصاً این معضل از سه دهه در پرجمعیت‌ترین شهرستان استان مازندران، یعنی بابل وارد مسیر بحران شده بود و شگفت اینکه طی سه و چهار دهه اخیر تاکنون اقدام مشکل‌گشایی برای این استان و شهرستان‌های بزرگ مازندران در خصوص زباله به نتیجه نرسیده است.
به‌طور کلی، می‌توان معضل زباله را با رویکردهای مختلفی حل کرد.
دلایل اصلی معضل زباله در مازندران:
۱. گردشگرپذیری بالا:
مازندران به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری در ایران، سالانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر است. متأسفانه برخی از گردشگران و حتی ساکنان محلی، زباله‌های خود را در طبیعت رها می‌کنند.
۲. فقدان زیرساخت‌های مناسب:
سیستم‌های جمع‌آوری و دفع زباله در بسیاری از مناطق مازندران قدیمی و ناکارآمد هستند. همچنین، مراکز بازیافت و امکانات پردازش زباله به اندازه کافی وجود ندارد.
۳. فرهنگ نادرست دفع زباله:
در برخی موارد، مردم به دلیل ناآگاهی یا بی‌توجهی، زباله‌های خود را در طبیعت یا جاده‌ها رها می‌کنند.
۴. تولید زباله‌های غیرقابل تجزیه:
افزایش استفاده از مواد پلاستیکی و یک‌بارمصرف، باعث تولید حجم زیادی زباله‌های غیرقابل تجزیه شده است.
راه‌حل‌های ممکن برای حل معضل زباله در مازندران:
۱. آموزش و فرهنگ‌سازی:
برگزاری کمپین‌های آموزشی برای افزایش آگاهی مردم و گردشگران درباره اهمیت حفظ محیط زیست.
آموزش تفکیک زباله از مبدأ و کاهش تولید زباله.
۲. تقویت زیرساخت‌ها
– ایجاد سیستم‌های مدرن جمع‌آوری و دفع زباله.
– ساخت مراکز بازیافت و پردازش زباله در مناطق مختلف استان.
– استفاده از فناوری‌های نوین برای تبدیل زباله به انرژی یا کود.
۳. قوانین سختگیرانه‌تر:
– اعمال جریمه‌های سنگین برای رها کردن زباله در طبیعت.
– نظارت بیشتر بر فعالیت‌های صنعتی و تجاری برای جلوگیری از تخلیه غیرمجاز زباله و نخاله‌های ساختمانی و…
۴. مشارکت مردم و سازمان‌های مردمی:
– تشویق مردم به مشارکت در پاک‌سازی طبیعت و برنامه‌های محیط زیستی.
– حمایت از سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه محیط زیست.
۵. کاهش استفاده از مواد پلاستیکی:
– ترویج استفاده از کیسه‌ها و ظروف قابل بازیافت یا تجزیه‌پذیر.
– ممنوعیت استفاده از پلاستیک‌های یک‌بارمصرف در مناطق گردشگری.
۶. مدیریت گردشگری پایدار:
– ایجاد امکانات مناسب برای دفع زباله در مناطق گردشگری.
– آموزش گردشگران درباره اهمیت حفظ محیط زیست و مسئولیت‌پذیری اجتماعی.
خطر زباله بابل و لزوم فوری رفع معضل کنونی
بابل به‌عنوان یکی از پر جمعیت‌ترین شهرستان‌های استان مازندران همانند دیگر شهرهای این استان سال‌هاست با معضل زباله دست و پنجه نرم می‌کند و تاکنون نتوانسته براین معضل فائق بیاید. معضل زباله در بابل روز به روز بسوی بحران پیش می‌رود و باید برای آن فکری عاجل کرد.
می‌توان معضل زباله را با رویکردهای مختلفی حل کرد که در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنم:
۱. افزایش تفکیک زباله از مبدأ
یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای کاهش حجم زباله‌ها و تسهیل فرآیند بازیافت، تفکیک زباله از مبدأ است. با آموزش شهروندان و فراهم آوردن سطل‌های مناسب برای جمع‌آوری انواع مختلف پسماند (زباله‌های خشک، تر، و خطرناک)، می‌توان مقدار زیادی از زباله‌ها را از دفن در محل‌های دفن زباله جلوگیری کرد و به بازیافت و استفاده مجدد آن‌ها پرداخت.
۲. استفاده از فناوری‌های نوین برای بازیافت
بازیافت مواد مختلف (مانند کاغذ، پلاستیک، فلزات و شیشه) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با استفاده از فناوری‌های جدید، می‌توان فرآیند بازیافت را به‌طور مؤثرتری انجام داد. کارخانه‌های بازیافت می‌توانند به‌طور هدفمند و با استفاده از فناوری‌های روز، مواد بازیافتی را از زباله‌ها استخراج کنند و به چرخه تولید بازگردانند.
۳. کاهش تولید زباله
کاهش تولید زباله یکی از مؤثرترین روش‌ها برای حل معضل زباله است. این مسئله نیاز به تغییر رفتار مصرفی مردم دارد. از طریق آموزش و ترویج فرهنگ مصرف بهینه، مردم می‌توانند در مصرف مواد اولیه و محصولات، دقت بیشتری به خرج دهند و از خرید محصولات بسته‌بندی‌شده یا مصرف یک‌بار مصرف جلوگیری کنند.
۴. کمپوست‌سازی زباله‌های تر
زباله‌های تر (مانند باقی‌مانده‌های غذایی و ضایعات گیاهی) می‌توانند به‌راحتی به کود کمپوست تبدیل شوند. ایجاد واحدهای کمپوست‌سازی خانگی یا شهری برای تولید کود طبیعی، نه تنها به کاهش حجم زباله کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کشاورزی پایدار و افزایش تولیدات کشاورزی نیز کمک کند.
۵. استفاده از انرژی از زباله‌ها
تبدیل زباله به انرژی، به ویژه از طریق فناوری‌هایی مانند تبدیل بیوگاز یا سوزاندن زباله‌ها در فرآیندهای کنترل‌شده، یکی دیگر از روش‌های نوین است. در این روش، زباله‌ها به انرژی تبدیل می‌شوند که می‌تواند برای تأمین نیازهای انرژی شهر استفاده شود. البته این روش باید با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و کنترل آلاینده‌ها انجام گیرد.
۶. ایجاد فرهنگ عمومی در مدیریت پسماند
آموزش عمومی درباره اهمیت مدیریت پسماند، کاهش تولید زباله، و بازیافت می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش معضل زباله‌ها داشته باشد. این آموزش‌ها باید در مدارس، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و حتی محافل عمومی ترویج شود تا مردم آگاهی بیشتری نسبت به عواقب زیست‌محیطی عدم مدیریت صحیح زباله‌ها پیدا کنند.
۷. ایجاد سیستم‌های حمل و نقل و جمع‌آوری بهینه
برای مدیریت مؤثرتر زباله‌ها، لازم است سیستم‌های حمل و نقل و جمع‌آوری پسماند بهینه و کارآمدی در سطح شهرستان ایجاد شود. استفاده از ناوگان حمل و نقل به روز و مدیریت هوشمند زمان‌بندی جمع‌آوری می‌تواند باعث کاهش تراکم زباله‌ها در نقاط مختلف شود.
۸. ایجاد همکاری میان دولت، سازمان‌های غیردولتی و بخش خصوصی
حل معضل زباله به‌ویژه در شهرستان‌های بزرگ‌تر مانند بابل، نیازمند همکاری همه‌جانبه است. دولت می‌تواند با تدوین سیاست‌های مناسب و ارائه تسهیلات مالی، به مدیریت پسماند کمک کند. در این راستا، بخش خصوصی می‌تواند در فرآیند بازیافت و تولید انرژی از زباله‌ها مشارکت کند و سازمان‌های غیردولتی می‌توانند در زمینه آموزش عمومی و نظارت بر فرآیندهای جمع‌آوری و دفع زباله‌ها فعالیت کنند.
۹. ایجاد مکان‌های دفن بهداشتی
در مناطقی که نمی‌توان تمام زباله‌ها را بازیافت یا تبدیل به انرژی کرد، باید مکان‌های دفن بهداشتی و کنترل‌شده ایجاد شود. این مکان‌ها باید با رعایت اصول زیست‌محیطی، از آلودگی منابع آب و خاک جلوگیری کنند و با استفاده از سیستم‌های مدرن، پسماندها را مدیریت کنند.
و اما راه حل…
حل معضل زباله در مازندران نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، مردم و سازمان‌های مردمی است. همه مردم و مسئولان و دولتمردان بخوبی می‌دانند که مازندران استانی گردشگرپذیر است و سالانه بالغ بر ده]ا میلیون مسافر به این استان و شهرهای ساحلی آن وارد شده و با توجه به فقدان زیرساخت‌های زیربنایی برای ارائه خدمات به این حجم بی‌نظیر در کشورمان آنهم با بودجه اندک استان ممکن نیست و بدین جهت است که مازندران سال به سال بر حجم محرومیتش افزوده می‌شود که یکی از مصادیق فشار فوق‌العاده به مازندران از ناحیه تولید زباله مسافران و گردشگران است که نیازمند حل و فصل مشکلات مازندران در سطح کلان و سران سه قوه است.
با آموزش، فرهنگ‌سازی، تقویت زیرساخت‌ها و اجرای قوانین مناسب، می‌توان این مشکل را کاهش داده و طبیعت زیبای مازندران را برای نسل‌های آینده حفظ کرد. هر فرد می‌تواند با رعایت اصول ساده‌ای مانند تفکیک زباله و کاهش مصرف پلاستیک، سهم خود را در این راه ایفا کند.
حل معضل زباله در شهرستان بابل به‌ویژه با توجه به مشکلات موجود نیاز به یک رویکرد چندجانبه و همکاری همگانی دارد. این رویکرد باید شامل افزایش آگاهی عمومی، استفاده از فناوری‌های نوین برای بازیافت و تبدیل زباله به انرژی، و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای جمع‌آوری و دفع بهینه پسماندها باشد. طبیعی است که مدیریت در این عرصه مهم متوجه دولت و در استان‌ها متوجه استانداری و شهرداری‌ها و سازمان همیاری شهرداری‌ها است.